Chronische slaapproblemen: Slaapmiddelen kunnen helpen bij kortdurende slapeloosheid met een duidelijke oorzaak en hoge lijdensdruk. Ze bieden geen oplossing voor chronische slapeloosheid. Er ontstaat juist gewenning en er zijn bijwerkingen.Hier is een gedragsmatige behandeling geïndiceerd. Als je voor slaapmiddelen kiest vanwege tijdelijke slaapproblemen, maak dan altijd een einddatum aan.
Zie ook benzodiazepinen bij “Afbouw medicatie” en het Kennisdocument Benzodiazepines.

Chronische pijn: Wees terughoudend met de medicamenteuze behandeling van patiënten met chronische pijn. Het effect is beperkt. Vooral bij langdurig NSAID’s en opioïden neemt het risico op bijwerkingen(en in geval van opioïden op sensitisatie) toe. Aanhoudende pijn, ondanks het gebruik van opioïden, is bij chronische pijn meestal een uiting van ineffectivitieit en niet van onderdosering. Het is dus eerder een reden om te stoppen en niet om de dosering te verhogen of opioïdrotatie toe te passen. Verhoog de dosering of roteer naar een ander opioïd alleen bij chronische pijn met een duidelijk persisterende nociceptieve component. Er zijn verschillende methodes ontwikkeld om met pijn te leren omgaan.

Voorbeeld bij aspecifieke lage rugpijn: adviseer in beweging te blijven en door te gaan met dagelijkse activiteiten, dan gaat de pijn meestal vanzelf binnen een aantal weken over. Niet voorschrijven wordt eerder door de patiënt geaccepteerd als er ruime aandacht wordt besteed aan anamnese, lichamelijk onderzoek en natuurlijk beloop. Stel bijvoorbeeld samen met de patiënt een persoonlijk activiteitenplan op.

• Urineweginfectie (UWI): Bij gezonde niet-zwangere vrouwen die niet eerder een pyelonefritis hebben gehad, bestaat de behandeloptie om tot 1 week af te wachten en ruim te drinken. Bij profylactische behandeling heeft postcoïtaal de voorkeur boven dagelijks gebruik. Behandeling van asymptomatische bacteriurie wordt in alle patiëntgroepen, met uitzondering van zwangeren, afgeraden.

• Otitis Media Acuta (OMA): Geef geen antibiotica bij het ontbreken van risicofactoren voor complicaties of forse algemene ziekteverschijnselen. Schrijf géén decongestieve neusspray of -druppels voor.

• Sinusitis: Antibiotica worden nog veel voorgeschreven. Er is vrijwel geen indicatie, wel 25% kans op bijwerkingen en het risico op ontwikkelen van allergie en resistentie. Geef ook geen corticosteroïden neusspray, wel symptoombestrijding. Goed nieuws: bij het geven van de juiste informatie en geruststelling zijn de meeste patiënten tevreden.

• Wratten: Het natuurlijk beloop is gunstig. Behandel eventueel bij veel pijn of als het esthetisch storend is. Staak na 3 maanden de behandeling bij uitblijvend resultaat

• Het rode oog: In de meeste gevallen is antibioticazalf niet nodig.

• Onychomycose: orale antimycotica hebben als zeldzame bijwerking (ernstig) leverfalen. Niet-medicamenteuze behandeling kan middels vijlen, pedicure en nagellak.

Bij mensen bij wie de levensverwachting van korte duur is, ofwel door kwetsbaarheid, ofwel door de palliatieve fase, gaat de aandacht steeds meer naar comfort en minder naar curatie. Er is geen eenduidige definitie voor “kwetsbare oudere” en een “kortere levensduur”. Maak zelf een zorgvuldige afweging over hoe zinvol de behandeling van chronische aandoeningen bij deze groep is.

Curatief of palliatief
In deze tijd, waarin medisch gezien steeds meer kan, maar de zorgkosten het plafond  raken en duurzaamheid steeds belangrijker wordt, is het van belang om “te leren laten”. Zorgverleners zijn “doeners”.”Laten” is heel moeilijk terwijl het soms meer helpend is voor de patiënt Soms is de gezondheidswinst laag bij een nieuw voor te schrijven medicijn en wegen de nadelen zwaarder. Wees je bewust van wat de gevolgen van wel behandelen kunnen zijn, neem dat mee in je overwegingen en bespreek dat ook met de patiënt.

Tip: luister de aflevering van de Groene Zorg Podcast “De kracht van… Niets doen” over grenzen van behandelen vanuit het perspectief van patiënt, zorgverlener en duurzaamheid.

Kwetsbare ouderen of mensen met een beperkte levensverwachting

Voorbeelden van lange termijn risico verlagende middelen waarbij niet voorschrijven overwogen kan worden:

Lipidenverlagende middelen:  bewijs van effectiviteit is beperkt tot relatief jonge en vitale ouderen.

• Start niet bij kwetsbare ouderen of mensen met beperkte levensverwachting
• Stop de medicatie bij gering geschatte resterende levensverwachting, bijwerkingen van spierpijn, kwetsbare patiënten zonder hart- en vaatziekten of ouderen zonder hart- en vaatziekte in relatie tot cardiovasculaire risicoreductie
• Zie ook de Thuisarts patiënteninformatie over stoppen met cholesterolverlagers.

 Preventie van osteoporose heeft tijd nodig dus is niet zinvol bij:

• Gering geschatte resterende levensverwachting.
• Bedlegerigheid.

Bespreek de voordelen en nadelen van medicatie en maak samen een beleid. Zie ook NHG richtlijn Fractuurpreventie.

Palliatieve fase: de laatste levensfase is een belangrijke fase. De laatste fase gaat ook vaak gepaard met overbehandeling en verspilling en daarmee ook hoge zorgkosten. Enerzijds wil je als zorgverlener ervoor zorgen, dat een patiënt geen tekort ervaart   aan zorg en comfort, anderzijds is het ook de taak van de arts om te waken dat er alleen zinnige of niet belastende interventies plaatsvinden. We kennen allemaal voorbeelden, waarbij er nog een tas vol medicijnen aanwezig is als de patiënt overlijdt. Deze voorraad moet vernietigd worden.

Als huisarts heb je de kans om door voor- en nadelen van medicatie af te wegen  verspilling tegen te gaan.

• Stop medicatie die niet bijdraagt aan comfort
• Schrijf beperkte hoeveelheden voor en stem dit af met thuiszorg / mantelzorg en apotheker (zie starten nieuwe medicatie)
• Breng de nadelen van doorbehandelen onder de aandacht

Niet voorschrijven is mogelijk door:

• proactieve zorgplanning en eventueel ACP gesprekken 
• aandacht voor zorgen en verdriet

Palliabox: de palliabox kan bijdragen aan het reduceren van zorgkosten en van belastende interventies als een spoedvisite door HAP of ambulance of bezorger van apotheek. Momenteel is het wettelijk nog niet mogelijk om de medicijnen uit de palliabox te hergebruiken. In de tweede lijn loopt wel een pilot van hergebruik wanneer oncologische medicatie voorzien is van een chip die temperatuur en luchtvochtigheid meet.