Specula
Vaak krijgen wij de vraag: “Wat is duurzamer: een metalen speculum of een disposible”?
CE Delft heeft het uitgezocht. Hier vind u hun rapport met aanbevelingen. Tevens hebben onze collega’s van Gynae Goes Green hun advies uitgebracht op basis van dit artikel.
Er zijn in Nederland meerdere versies op de markt die door huisartsen en gynaecologen worden gebruikt. Er zijn metalen herbruikbare varianten en eenmalige (‘disposable’) varianten van kunststof. Hoewel de metalen varianten lang meegaan (meer dan 500 onderzoeken), zijn ze zwaarder dan de kunststof varianten en worden ze na gebruik gesteriliseerd.
Het UMC Utrecht heeft CE Delft gevraagd een milieukundige vergelijking tussen deze varianten van het speculum op te stellen. Op basis van deze studie kan het UMC Utrecht beter onderbouwde keuzes maken bij de inkoop van vaginale specula.
In dit rapport presenteren ze een milieukundige vergelijking tussen een eenmalig fossiel plastic speculum, een eenmalig biobased plastic speculum en een herbruikbaar metalen speculum. Deze verkennende levenscyclusanalyse (LCA) berekent de klimaatimpact (‘carbon footprint’) van de drie varianten per keer dat ze gebruikt worden in het UMC Utrecht. LCA is een gestandaardiseerde methode om de milieukundige prestaties van producten of processen over de hele levenscyclus te kwantificeren.
Ze concluderen dat het eenmalige speculum van biobased plastic en het herbruikbare metalen speculum beiden een lagere klimaatimpact hebben dan het eenmalige speculum van fossiel plastic. De geschatte klimaatimpact van herbruikbare specula (als deze 500 keer gebruikt worden) ligt circa 55% lager dan die van eenmalige specula van fossiel plastic. Hoewel de herbruikbare specula na ieder gebruik gesteriliseerd worden, heeft dit proces een lagere klimaatimpact dan de productie en het transport van eenmalige fossiele specula.
Argumenten ter onderbouwing van een keuze
Om een keuze te maken tussen het herbruikbare metalen speculum of het eenmalige biobased speculum, is het belangrijk om de volgende onzekerheden in de afweging mee te nemen:
- In deze LCA is gekeken naar het effect op de opwarming van de aarde door CO2-uitstoot, en niet naar andere uitkomsten, zoals landgebruik, grondstoffenverbruik, verzuring, zoetwatergebruik, verlies van biodiversiteit, etc. Wij verwachten dat deze andere milieu-impactcategorieën, zoals landgebruik en grondstoffengebruik, in het voordeel van het metalen speculum zullen uitvallen, zeker bij een verwacht gebruik van 500-1000 keer (in de mail van Bridea wordt uitgegaan van gebruik van 200 keer per metalen speculum). Aangezien dit niet door de LCA-methodiek is uitgezocht, kunnen wij dat echter niet met zekerheid zeggen.
- Deze LCA is verricht met data van de CSA van het UMC Utrecht, een relatief nieuwe CSA. Hoe deze zich verhoudt tot andere CSA’s moet lokaal worden bekeken.
- Voor zowel het gebruik van het metalen speculum als voor het biobased speculum is verdere verduurzaming mogelijk, bijvoorbeeld als volledig wordt overgegaan op groene bronnen van energie of het productieproces, sterilisatieproces of verpakking.
- De enquête onder patiënten laat weliswaar een significant verschil in comfort zien ten gunste van het biobased speculum, maar de vraag is of dat klinisch relevant is (1 punt op de VAS-schaal). Veel vrouwen bleken bereid te zijn concessies te doen aan comfort ten behoeve van duurzaamheid (NTOG, nr 8, 2022).
- Op dit moment is het gebruikelijk herbruikbare specula te steriliseren, mocht dit in de toekomst niet meer nodig blijken, kan de impact van het CSA-proces enorm afnemen. Ook werden specula apart steriel verpakt in de LCA van het UMC Utrecht. Dit is niet in elk ziekenhuis gebruikelijk en beïnvloed de uitkomsten wellicht ook nog enigszins.
- Op dit moment is in de update van de infectiepreventie richtlijn van SRI ‘Reiniging en desinfectie van medische hulpmiddelen en instrumentarium’ de volgende uitgangsvraag geformuleerd: ‘Wat is de meerwaarde van sterilisatie van herbruikbare hulpmiddelen en instrumentarium die de lichaamsbarrière niet doorbreken’. Er vindt nu een literatuursearch plaats.
Advies vanuit Gynae Goes Green
- Als je nu plastic specula gebruikt, kun je vanuit duurzaamheidsoogpunt beter overgaan op metalen specula of biobased specula
- Als je nog metalen specula gebruikt, zijn er (te) weinig argumenten om metaal te verwisselen voor biobased. Het beperkte comfort-voordeel gecombineerd met de wens van patiënten om zich voor duurzaamheid in te zetten, maakt deze keuze wat ons betreft niet steekhoudend
Specula Steriel verpakt?
Sinds enkele jaren is er discussie in het veld over het wél of niet verpakt bewaren van specula, die gebruikt worden voor de plaatsing van een spiraal. Specula gaan tijdens het gebruik door een niet-steriele lichaamsholte en hoeven daarom, na sterilisatie, niet steriel te blijven. De kans op een infectie door het gebruik van een gesteriliseerd maar onverpakt bewaard speculum lijkt verwaarloosbaar klein, mits het speculum schoon is bewaard.
De NHG praktijkorganisatierichtlijn ‘Infectiepreventie’ is gedeeltelijk herzien. Er is nu de keuze tussen verpakt of onverpakt steriliseren en bewaren van specula voor het plaatsen van een spiraal.
- Steriliseer vaginale specula altijd na gebruik om virussen, zoals HPV, te elimineren.
- Maak voor specula die gebruikt worden voor het plaatsen van een spiraal een keuze tussen:
- onverpakt steriliseren en onverpakt, maar ‘schoon’, bewaren (nieuw alternatief)
- verpakt steriliseren en verpakt bewaren
Hoe bewaar ik specula?
Bewaar onverpakt gesteriliseerde specula in een gesloten, schone, droge en stofvrije omgeving ( zoals een bak). Gebruik de bewaarplaats uitsluitend voor specula en voorkom stapelen. Werk volgens het principe first in, first out.
Verpakt gesteriliseerde en bewaarde specula zijn 1 maand houdbaar. De houdbaarheid is 6 maanden als deze verpakking in een gesloten bak wordt bewaard.
Advies De Groene Huisarts:
- gebruik metalen, herbruikbare specula (en sondes)
- verpak specula na sterilsatie niet maar bewaar ze schoon
- zorg voor een werkwijze waarbij reeds gesteriliseerde en nog te steriliseren specula niet te verwisselen zijn.
