Dosisaerosolen bevatten nog drijfgassen, die bijdragen aan de opwarming van de aarde. Poederinhalatoren bevatten geen drijfgassen en hebben daardoor een veel lagere uitstoot. Bovendien worden poederinhalatoren zonder voorzetkamer gebruikt én is het zichtbaar als deze op zijn. Dit gaat verspilling tegen. Schrijf  waar mogelijk een poederinhalator voor. Dankzij de georganiseerde ketenzorg in de eerste lijn kan omzetting van dosisaerosol naar poederinhalator een overzichtelijk project zijn.

De goed ingestelde patiënt is het meest duurzaam. Exacerbaties zorgen voor extra behandelingen en mogelijk ziekenhuisopnames. Dat gaat gepaard met meer druk op de zorg en zo ook op het milieu.

Wist je dat wanneer we dosisaerosolen bij 70% van de gebruikers in Nederland veilig zouden vervangen voor een poederinhalator, de uitstoot van broeikasgassen met 63 miljoen kg CO2-eq per jaar kan afnemen?

Tips

• Iemand kan een poederinhalator succesvol gebruiken wanneer bewuste inhalatie mogelijk is, de patiënt voldoende kan uitademen en de adem 10 seconden kan vasthouden.
• Bij switch: beoordeel ook of de patiënt de cognitieve vaardigheden heeft om verandering van inhalatie methode correct te kunnen uitvoeren en of het moment geschikt is.
• Geef bij inhalatoren altijd goede instructies voor juist gebruik en controleer dit regelmatig. Onjuist gebruik kan leiden tot overgebruik (en zo verspilling) vanwege het uitblijven van effect.

Zie Transmurale Leidraad Klimaatbewust voorschrijven van inhalatiemedicatie (nog niet gepubliceerd)

Zie de Overzichtstabel inhalatoren astma en de Overzichtstabel inahalatoren COPD

Leefstijladviezen hebben zin. Een gezonde leefstijl is effectief en preventief bij vele ziekten. In maar liefst 50 NHG standaarden en de NHG Praktijkhandleiding Leefstijlbegeleiding wordt hierover geadviseerd. Ook geeft een gezonde leefstijl veel milieuwinst: het is een win-win zoals je in de afbeelding uit het E-boek de groene huisartsenpraktijk kunt zien.

Maak ondanks je drukke spreekuur ruimte voor het bespreken van een gezonde leefstijl zoals minder (rood) vlees en vleeswaren, meer onbewerkt voedsel, meer plantaardige voeding, meer bewegen, niet roken, weinig alcohol en voldoende slaap.

 Wist je dat: Plantaardige voeding een positief effect heeft op artritis en artrose? Het leefstijlprogramma “Plants for Health” is specifiek voor deze groep ontwikkeld.

Tip: kijk of er in jouw buurt een integrale aanpak bewegen op recept is, of heb je weleens gedacht aan natuur op recept zoals in dit H&W artikel Buiten is beter.

Stemmingsklachten: Depressieve klachten en depressie 

• Depressieve klachten komen vaak voor en zijn meestal van voorbijgaande aard. Bij depressie is ongeveer 50% van de patiënten na een halfjaar spontaan hersteld. Een actieve houding en levenswijze hebben een gunstige invloed op herstel.
• Psychotherapie bij depressie: Psychotherapie is even doeltreffend als antidepressiva op korte termijn, en zelfs doeltreffender op lange termijn.
• Bij veel angststoornissen is mindfulness geïntegreerd in cognitieve gedragstherapie effectief

Tip: schrijf een portie natuur voor, het heeft veel gezondheidsvoordelen: natuur op recept

Palliatieve fase:

Dit is de fase waarbij maximaal ingezet wordt op comfort. Alleen medicatie die bijdraagt aan symptoomverlichting is zinvol. Niet-medicamenteuze interventies hebben in deze fase vaak toegevoegde waarde.

• Complementaire zorg kan klachten verlichten zoals pijn, misselijkheid, braken, angst, vermoeidheid en slaapproblemen en de kwaliteit van leven verbeteren. Denk hierbij aan aromatherapie, mindfulness, massages, therapeutic touch en ontspanningsoefeningen.
• Ook aandacht voor zingeving en spiritualiteit is belangrijk. Het kan helpend zijn bij aanhoudend lichamelijk, psychisch of sociaal onwel bevinden.

Neem het milieuaspect mee in het gesprek met de patiënt. Let wel, het effectief voorkomen van zwangerschap is sowieso de meest duurzame optie. Een IUD bevat minder hormonen dan de pil en vereist minder verpakkingen en transport.

De concentraties van hormonen in het oppervlaktewater zijn te hoog. Dit heeft invloed op het voortplantingsvermogen van waterleven. Literatuur over gedegen uitgevoerde life cycle assessments van anticonceptie zijn momenteel niet beschikbaar dus de volgende overwegingen zijn van pragmatische aard.

• OAC vs IUD:
  • OAC’s bevatten oestrogenen. Oestrogenen hebben bewezen schadelijke effecten op het waterleven. IUD’s bevatten deze niet.
  • De hormoonafgifte (alleen progestageen) van een hormoonspiraal of Implanon is vele malen lager dan die van OAC’s.
• Hormoonhoudend IUD vs koperhoudend: hormoonhoudende IUD’s geven progestagenen af, maar zorgen ook voor minder menstrueel bloedverlies. Hierdoor zijn minder menstruatieproducten nodig en dus minder afval.
• Sterilisatie: het steriliseren van de man is minder ingrijpend dan het steriliseren van de vrouw en heeft mogelijk minder milieu-effecten.
• Anticonceptie is dan verder onnodig.

Enkele voorbeelden:

• ibuprofen 200 mg/400 mg in plaats van 600 mg
• omeprazol 20 mg in plaats van 40 mg
• ferrofumaraat 200 mg tweemaal per week in plaats van dagelijks
• hydrochloorthiazide 12,5 mg in plaats van 25 mg

Bovendien: een eenmaal daagse dosering behoeft minder tabletten.

Door de gevolgen van klimaatverandering zijn er in Nederland meer periodes van aanhoudende hitte en hittegolven. Sommige patiëntgroepen lopen in die periode vanwege kans op dehydratie risico op gezondheidsklachten. Denk hierbij aan ouderen, jonge kinderen en mensen met bepaalde co morbiditeit of specifiek medicatiegebruik.

Tips:

• Zorg ervoor dat binnen de praktijk bekend is welke patiënten risico lopen bij hitte
• Wees bij deze patiënten tijdens hitte alert op dehydratie
• Pas medicatie en adviezen zo nodig aan bij (dreigende) dehydratie bij deze patiënten

Zo zou ziekte en ziekenhuisopname door dehydratie tijdens hitte voorkomen kunnen worden en daarmee extra veel medicamenteuze interventies bespaard blijven.

Zie het  NHG document medicatiegebruik en dreigende dehydratie bij hitte over adviezen welke interventies een huisarts kan nemen om de risicogroep te identificeren en informeren om zo dehydratie en verdere escalatie te voorkomen. Ook vind je daarin specifieke adviezen tot aanvullend labonderzoek en/of aanpassen van de medicatie in de volgende gevallen:

• Acute diarree bij mensen uit een risicogroep
• Chronische nierschade en dehydratie
• Diabetes Mellitus type 2 en dehydratie
• Lithiumgebruik en dehydratie

Het acroniem SADMAN is een handig geheugensteuntje over welke medicatie een risico kan zijn bij dehydratie en eventueel aangepast kan worden

De Toolkit Hitte van sterkz.org geeft aanvullende informatie voor huisartspraktijken voor het opstellen van een hitteplan.

Er zijn veel middelen die van origine direct uit de natuur afkomstig zijn. Denk aan penicilline, acetylsalicylzuur en digitalis. Actieve ingrediënten uit natuurlijke bronnen kunnen dus een behulpzame rol spelen. Maar het is belangrijk je te realiseren dat natuurmiddelen niet per se minder schadelijk zijn: ze kunnen in verkeerde dosering toxisch worden en interfereren met de werking van andere geneesmiddelen.

Er zijn weinig goede studies gedaan naar de werking van natuurlijke middelen. In de literatuur bestaat vaak geen eenduidigheid, ook niet over de definitie. De NHG Standaarden noemen een aantal natuurlijke middelen die veilig toe te passen zijn:

• Misselijkheid: gember 
• Prikkelbare darmsyndroom: psylliumzaad en pepermuntolie
• UWI profylaxe: cranberry  

Wil je graag niet-medicamenteus voorschrijven? Raadpleeg dan altijd goed de niet-medicamenteuze adviezen van de NHG standaarden.